بنزن
بنزن چیست؟
بنزن مایعی است بی رنگ،خوشبو و فرار است که با شعله زرد رنگ همراه با دوده می سوزد.
بنزن در تولید صنعتی گروهی از مواد مانند پلی استایرن،لاستیک مصنوعی و نایلون استفاده میشود،بنزن در تهیه شوینده ها و رنگ ها نیز به کار میرود.
بنزن متعلق به خانواده هیدروکربن هاست که هر مولکول ان دارای 6 اتم کربن و 6 اتم هیدروژن است که یک ارایش حلقوی را به وجود می اورند.این ارایش حلقه بنزن نامیده می شود که در بسیاری از ترکیبات از جمله اسپیرین و ماده منفجره تری نیترو تولوئن نیز وجود دارد.بنزن سمی و سرطانزا است.
افزودن بنزن به بنزین عدد اکتان بنزین را افزایش و احتمال کوبش موتور را کاهش می دهد،به همین دلیل تا دهه 1950بیشتربنزین ها چندین درصد بنزن داشتند اما پس از ان تترااتیل سرب رایج تر از بنزن شد.منسوخ شدن بنزین های سرب دار باعث بازگشت بنزن به بنزین های برخی کشورها شده است اما با توجه به اثرات منفی این ماده بر سلامتی مقررات سفت و سختی در مورد میزان ان را به کمتر از یک درصد محدود کرده است.
تاریخچه بنزن
بنزن را مایکل فارادی در سال 1825میلادی کشف کرد.اولین بار فارادی بنزن را از گاز درخشان فشرده ای جدا سازی کرد که از پیرولیز روغن وال ساخته می شد و ان را برای اولین بار بی کاربورت هیدروژن نامید. سپس در سال 1834 میلادی فردی به نام ایل هارت میچرلیش بنزن را از گرما دادن بنزوئیک اسید با کلسیوم اکسید سنتز کرد و با اندازه گیری چگالی بخار ان،نشان داد بنزن دارای فرمول مولکولی C6H6است.بنزن در گذشته از طریق حرارت دادن قطران زغال سنگ و سپس تبدیل بخار ان به مایع به دست می اید اما امروزه بنزن به مقدار زیاد از نفت خام استخراج می شود.
ساختار مولکولی
با توجه به فرمول مولکولی بنزن ساختارهای مختلفی برای این مولکول متصور می باشد.
دانشمندان شیمی الی در قرن نوزدهم حدس های مختلفی درباره ساختاراین مولکول داشتند که برخی از انها با توجه به تعداد محصولات ایزومری مشتق شده از بنزن رد شده و برخی دیگر مورد قبول بودند تا این که ساختاراصلی و واقعی بنزن توسط فردریش اگوست ککوله در سال 1865میلادی شناسایی شد.
بر اساس توصیف فردریش اگوست ککوله،بنزن یک مولکول حلقوی است که در ان شش اتم کربن یک ساختار شش ضلعی منتظم تشکیل داده اند وهرکدتم به یک اتم هیدروژن هم متصل هستند.او این طور بیان کرد که پیوندهای کووالانسی بین اتم های کربن به شکل یک در میان،ساده ودوگانه است،البته وی متعقد بود جای ساده و دوگانه به سرعت عوض می شود و این مورد موجب می گردد طول پیوندهای کربن-کربن یکسان باشد.(در واقع او برای بنزن چیزی شبیه به مفهوم امروزی رزونانس را توصیف نمود)
ویژگی های بنزن
مایع بی رنگ،معطروشاید دارای رایحه خوب،به سرعت بخار می شود ودارای قابلیت اشتغال فوق العاده بالا است.این ماده در مواد پلاستیک،رزین،نایلون،روغن های روان ساز،مواد رنگی،پاک کننده ها،سموم افت کش و...موجود است.
تمام مشتقات بنزن را می توان در شمار مواد الی اروماتیک دانست.
خطرات بنزن
بنزن به عنوان ترکیبی سرطانزا شناخته شده است.تمام روش کارهای شامل بنزن را باید زیر هود انجام داد و از دستکش های ازمایشگاهی استفاده کرد.
از بنزن در گذشته به عنوان یک حلال متداول در ازمایشگاه ها استفاده می شده است ولی بعد از اینکه دانشمندان پی به هویت سرطانزای ان بردند،استفاده از ان به عنوان یک حلال بسیار محدود شد و سعی شد از حلال های مشابه مانند استون و...استفاده شود.
تماس طولانی مدت با بنزن،تاثیرات مخربی را بر روی بافت های سازنده سلول های خون خصوصا سلول های مغز اسنخوان می گذارد.عوارض تماس مزمن با بنزن،کاهش خون سازی بدن،ناتوانی در سیستم بدن و همچنین سرطان خون ،لوسمی،اختلال در سیستم تنفسی،فراموشی مزمن،تاخیر در استخوان بندی جنین انسان،صدمه به سیستم تولید مثل انسان،ناباروری،تولید تومورهای غدد لنفاوی وصدمه به کبد است.چندین موسسه از چمله انجمن تحقیقات سرطان دنیا،انجمن حفاظت محیط زیست امریکا،اداره خدمات بهداشت امریکا،بنزن را عامل سرطان خون(لوسمی)و دارای درجه سرطان زایی یک معرفی کرده اند،دوره پنهانی سرطان خون به طور معمول 5تا15سال بعد از اولین تماس روی می دهد.
